Αν ζητούσαμε να μας πείτε μια δεκάδα δημοφιλών τραγουδιώνμέσα στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένα από αυτά είναι το «Ζητάτε να σας πω». Το τραγούδι που πρωτακούστηκε στην Μάντρα μέσα σε συνθήκες που σήμερα έχουν αποκτήσει διαστάσεις μυθικές. Λένε ότι ο Αττίκ έγραψε το κομμάτι μέσα σε δέκα λεπτά.
της Αργυρώς Μποζώνη
Η ιστορία λέει ότι η δεύτερη γυναίκα του Μαρίκα Φιλιππίδου, για την οποία είχε γράψει το «Είδα μάτια» επισκέφθηκε την Μάντρα του Αττίκ ένα βράδυ και αφού είχε εγκαταλείψει τον συνθέτη με τον νέο της σύζυγο Σταμάτη Μερκούρη, τον πατέρα της Μελίνας. Ο κόσμος γύρω άρχισε να ζητά από τον Αττίκ, να πει το «Είδα μάτια», πιστεύοντας ότι μπροστά του μπορεί να εκτυλιχτεί μια σκηνή από αυτές που κυκλοφορούσαν στην Αθήνα πιο εύκολα και με μεγαλύτερη ταχύτητα από του τουίτερ.
Ο Κλέων Τριανταφύλλου, ή Αττίκ όπως τον γνωρίζουμε όλοι, ένας από τους πιο ταλαντούχους Έλληνες καλλιτέχνες γεννήθηκε στην Αίγυπτο. Μεγάλωσε σε μια εύπορη οικογένεια και ανατράφηκε με τη γαλλική κουλτούρα της εποχής.
έγιναν μεγάλες επιτυχίες στην εποχή τους, δεν ηχογραφήθηκαν ποτέ. Στην μουσική του παράσταση ο Χριστοδούλου παρουσιάζει επίσης μικρά κομμάτια για σόλο πιάνο της ίδιας εποχής, αλλά και γνωστά αγαπημένα κομμάτια του συνθέτη στα ελληνικά.
Τον συναντήσαμε για να μάθουμε περισσότερα για την πρωτότυπη αυτή μουσική παράσταση
Γιατί ο Αττικ;
Γιατί είναι το "Α" της ελληνικής τραγουδοποίας, είναι ο πρώτος καλλιτέχνης στην Ελλάδα που έπαιξε πιάνο, έγραψε στίχους και μουσική κι ερμήνευσε ο ίδιος πολλές φορές τα κομμάτια του. Αυτός άνοιξε τον δρόμο για να ακολουθήσουν οι υπόλοιποι. Ήταν πρωτοπόρος σε όλα του. Έφερε από το Παρίσι τη γαλλική revue κι άλλαξε τον τρόπο με τον οποίον διασκέδαζαν ως τότε οι Αθηναίοι. Έχει λοιπόν μεγάλο ενδιαφέρον να ακούσουμε τα νεανικά, ανέκδοτα έργα του. Ακόμη, σε προσωπικό επίπεδο, τα τραγούδια του ήταν τα πρώτα που έμαθα να λέω, μιας και μεγάλωσα με τη γιαγιά μου, πρόκειται για ένα ρεπερτόριο που το γνωρίζω καλά.
Τι ακριβώς μελετήσατε αυτά τα δυο χρόνια;
Ξεκίνησα από τα ελληνικά τραγούδια του που δεν γνώριζα. Διάβασα τη λιγοστή βιβλιογραφία που υπάρχει γι αυτόν κι είδα τις λιγοστές εκπομπές-αφιερώματα. Μίλησα με κόσμο, αναζήτησα και είδα πάλι την παλιά σειρά του Αλέκου Σακελλάριου με τον Μίμη Χρυσομάλλη στο ρόλο του Αττίκ κι έψαξα συνεντεύξεις του. Σ' ένα ταξίδι στο Παρίσι δυό χρόνια πριν, ξεκίνησα να ψάχνω παρτιτούρες από τα "χαμένα" όπως γράφουν τα βιβλία, πρώτα του τραγούδια. Ηχογραφήσεις φυσικά δεν υπάρχουν. Σιγά σιγά άρχισα να αναζητώ αυτά τα 300 κομμάτια. Βρήκα ένα μεγάλο μέρος σε βιβλιοθήκες, καταστήματα, συλλέκτες πρόθυμους να βοηθήσουν. Κι έτσι γεννήθηκε η ιδέα για έναν δίσκο που ηχογραφείται αυτόν τον καιρό. Υπήρξαν αρκετοί που βοήθησαν και θα τους αναφέρω αναλυτικά στον δίσκο. Στο φεστιβάλ Αθηνών θα γίνει η πρώτη παρουσίαση σε κοινό πριν τελειώσουν οι ηχογραφήσεις μας.
Ποιό είναι το πιο γοητευτικό που ανακαλύψατε σε αυτή τη μελέτη;
Στα τραγούδια αυτά αποτυπώνεται όλο το κλίμα της εποχής. Έτσι, δεν έμεινα μόνο στον Αττίκ. Θέλησα να δω τί έγινε την συγκεκριμένη δεκαπενταετία στην συγκεκριμένη πόλη από το 1900 ως το 1914 που ξεκινάει ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Είναι τα χρόνια του "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο", των δεσποινίδων της οδού Αβινιόν στη Βαρκελώνη του Πικάσο, του Κοκτώ, του Γκογκέν, του απόηχου της μεγαλειώδους έκθεσης του Παρισιού το 1900, τα πρώτα χρόνια της φωταγώγησης του πύργου του Άιφελ, του κινηματογράφου, της πρώτης πτήσης με αεροπλάνο πάνω από τη θάλασσα της Μάγχης κλπ. Είναι η εποχή των καμπαρέ και των πρώτων μιούζικ-χολ. Και μέσα σε όλ' αυτά, ένας νέος Έλληνας κάνει μεγάλη επιτυχία και τον τραγουδάει όλο το Παρίσι! Κι ύστερα, 100 χρόνια μετά, ελάχιστοι γνωρίζουν αυτό το κομμάτι του. "Αληθινό" όπως λέει και η λέξη είναι αυτό που δεν θα ξεχαστεί κι εμένα μ' αρέσει που βοηθάω με τον τρόπο μου να μην ξεχαστεί ένα μέρος από το έργο ενός τόσο σημαντικού καλλιτέχνη -με όλη την σημασία της λέξης. Το υλικό αυτό ξεχειλίζει από το ταλέντο του δημιουργού του και το γοητευτικότερο κομμάτι για μένα προσωπικά, είναι πως νιώθω σαν να με περίμενε. Νιώθω κατά κάποιον τρόπο ευλογημένος, τυχερός και δημιουργικά αγχωμένος για το αποτέλεσμα.
Πιστεύετε ότι ο Αττίκ έχει πάρει τη θέση του στην ελληνική μουσική;
Δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν αναφερθεί στη σπουδαιότητα του. Κι όμως, αυτή την εποχή γνωρίζω κόσμο ακόμα και άνω των σαράντα που δεν γνωρίζουν ποιός ήταν! Η σύνδεση με το παρελθόν κάποιες φορές χάνεται, ίσως να μην βοηθάει κι η πολιτεία σ' αυτό. Όμως η τέχνη έχει ένα καλό, ειδικά η μουσική. Έχει ένα προτέρημα έναντι του εφήμερου θεάτρου -που είναι εξ ίσου γοητευτικό γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο- έχει υπομονή. Κι οι μελωδίες αυτές "είχαν υπομονή" να τις ανακαλύψει κάποιος και το καταλαβαίνεις με το πρώτο άκουσμα, γιατί είναι διαχρονικές. Παράδειγμα ο "Αστακός" του Γιώργου Λάνθιμου στον οποίο ταίριαξε τόσο καλά ένα σχεδόν άγνωστο ελληνικό τραγούδι του Αττίκ. Έτσι λοιπόν τα ελληνικά τραγούδια του, θα τα τραγουδάει κάθε γενιά που έρχεται και θα τα ανακαλύπτει απ' την αρχή.
Τι ήταν αυτό που θεωρείτε το πιο σημαντικό στη μουσική αυτή προσωπικότητα;
Το πώς η τόσο ενδιαφέρουσα ζωή του αποτυπώνεται στη μουσική και τους στίχους του. Ο Αττίκ έζησε πολλές χαρές και λύπες. Σαν η ζωή να του τα έδωσε και του τα πήρε όλα. Οικογένεια, παιδί, χρήματα, όλα τα απόκτησε κι όλα τα έχασε. Μετουσίωσε τον πόνο και τη χαρά του σε τραγούδια, κάποια από αυτά πλήρως αυτοβιογραφικά. Το έκανε με το ύφος της εποχής εκείνης, όμως πρόσθεσε το προσωπικό του στοιχείο τόσο έντονα με τέτοιο περίτεχνο τρόπο που έκανε τα κομμάτια αυτά να μην γεράσουν στο χρόνο.
Τι θα παρουσιάσετε;
Στο Attic à Paris θα παρουσιάσουμε κυρίως τα πρώτα του χαμένα, αδισκογράφητα γαλλικά τραγούδια του συνθέτη. Μικρά έργα για πιάνο. Κι ακόμα, το πρώτο πρώτο αδισκογράφητο τραγούδι του και μερικά ελληνικά τα οποία εμπνεύστηκε κι έγραψε στο Παρίσι.
Γιατί αυτή η ανάγκη να επιστρέφουμε στα παλιά;
Νομίζω γιατί το βασικότερο χαρακτηριστικό της ζωής γενικά είναι πως όταν δεν μάθεις από τις εμπειρίες, εκείνη θα επαναλάβει το "μάθημα" όσες φορές χρειαστεί. Υπάρχει αυτή η τάση γιατί μοιάζει με μια επιστροφή σε μια "μπελ επόκ", μια "ωραία εποχή". Φυσικά, κάποιες απ' αυτές τις εποχές, καθόλου "ωραίες" δεν ήσαν. Εμείς όμως έχουμε την ανάγκη να ανατρέξουμε και να δούμε γιατί, παρ' όλες τις δυσκολίες, ήταν οι παπούδες μας πιο ανθρώπινοι και γελαστοί. Κάποιοι λοιπόν "επιστρέφουν" και μένουν μόνο στον ανθό, σ' ό,τι είναι πάνω-πάνω. Άλλοι, θέλουν να μάθουν απ' αυτή τη διαδικασία. Όσον αφορά το συγκεκριμένο υλικό του Αττίκ βέβαια, αν δεν σας έλεγα ότι τα κομμάτια αυτά μετρούν πάνω από 100 χρόνια θα νομίζατε ότι βρήκατε τον επόμενο μεγάλο σύγχρονο τραγουδοποιό. Κι αφού παρουσιάζονται για πρώτη φορά, θα σας πρότεινα να μην τα ακούσετε ως κάτι "παλιό" αλλά ως μια νέα πρόταση στην ακουστική μουσική.
Από τα τραγούδια του Αττίκ τι έχουμε να μάθουμε σήμερα;
Πρόκειται κατ' αρχάς για μελωδίες, φαινομενικά προσιτές, που το άκουσμα τους και μόνο, διδάσκει ομορφιά. Την ομορφιά μέσα από τον τρόπο του συνθέτη τους. Κι αυτό από μόνο του, είναι ένα μάθημα ζωής: η επιλογή της ομορφιάς. Και φαίνεται από τις αρμονίες του, τον τρόπο που συνθέτει και τις τόσο αναλυτικές παρατηρήσεις επάνω στην παρτιτούρα, ότι μόχθησε γι αυτήν. Ο Αττίκ επέλεξε την ομορφιά, την πιο φωτεινή πλευρά της ζωής κι ας πέρασε τόσες δυσκολίες. Ανάμεσα σ' αυτά που έγραψε στο Παρίσι, είναι μια "ελληνική βαρκαρόλα" όπως τη λέει - ένα μικρό κομμάτι για πιάνο, ένα τραγούδι που μιλάει για τους άστεγους με μοναδικό τρόπο και τους αποκαλεί "πουλιά του φεγγαριού" και πολλά ακόμα. Δύσκολα βρίσκει κανείς τέτοιου επιπέδου μελωδίες σήμερα.
Πάμε στην εποχή του Παρισιού; πως την ανακαλύψατε και πώς ενδιαφερθήκατε;
Δεν ήταν το Παρίσι -το οποίο λατρεύω ως πόλη- που με απασχόλησε αλλά τί έκανε ένας νεαρότατος έλληνας εκεί σε μια τόσο σημαντική εποχή. Ύστερα ήρθε το ενδιαφέρον για έναν κόσμο που γέννησε τόσο σημαντικές προσωπικότητες. Είναι μοναδικό φαινόμενο πως τόσοι πολλοί σημαντικοί ζωγράφοι, συγγραφείς, μουσικοί, επιστήμονες μοιράστηκαν την ίδια πόλη τον ίδιο καιρό.
Θα μας περιγράψετε τη ζωή του Αττικ στο Παρίσι;
Ο Αττίκ πήγε με τον αδερφό του στο Παρίσι υποτίθεται για να σπουδάσει νομικά. Όμως κι οι δυό τους αποφασίζουν να παρατήσουν τη σχολή και να γραφτούν στο κονσερβατόριο. Ξεκινάει να παίζει στα καλύτερα κέντρα της εποχής ως πιανίστας και υπογράφει με μεγάλο εκδοτικό οίκο για τις δικές του συνθέσεις.Από κει ξεκίνησε η επιτυχία, τα μεγάλα κέντρα, οι οπερέτες και οι συνεργασίες με τους μεγαλύτερους τραγουδιστές της εποχής. Ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε μια όμορφη γαλλοπολωνίδα λίγο μετά τη γέννηση τους παιδιού τους. Όμως το μωρό πεθαίνει και ύστερα από έξι μήνες χάνεται και η γυναίκα του από τη στενοχώρια της.Το '13 κάνει την πρώτη του επιτυχία στην Ελλάδα με το "Είδα μάτια", τραγούδι που ήταν ήδη μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι με γαλλικούς στίχους. Είναι η περίοδος που αρχίζει να ερμηνεύει ο ίδιος τα τραγούδια του. Ταξιδεύει παντού από την Ρωσία και την Αθήνα ως την Κωνσταντινούπολη και πηγαινοέρχεται στο Παρίσι για να το εγκαταλείψει γύρω στο 1930.
Γιατί αυτά τα τραγούδια έμειναν στο συρτάρι;
Δεν το γνωρίζω. Τα βιβλία τα αναφέρουν ως τα "χαμένα" του έργα. Υποθέτω πως λόγω των γαλλικών στίχων, των ορχηστρικών κομματιών και λόγω του όγκου του συνόλου του έργου (τριακόσια περίπου) κανείς δεν μπήκε στη διαδικασία να αναζητήσει κάτι που δεν είναι εξ αρχής εμπορικό. Χρειάστηκε αρκετός χρόνος να βρεθούν, όμως τα τραγούδια αυτά βρίσκονται σε συλλογές, βιβλιοθήκες και αρχεία και νομίζω πως η καλή οργάνωση των γάλλων σε τέτοια ζητήματα, έσωσε αυτό το υλικό.
Πως τα παρουσιάζετε;
Βασικό στοιχείο είναι φυσικά το πιάνο. Ήταν το όργανό του. Θα υπάρχει λοιπόν ένα πιάνο με ουρά επί σκηνής. Έχουμε προσθέσει jazz drums που παίζει ο Νίκος Παπαβρανούσης και κοντραμπάσο που παίζει ο Κώστας Σηφάκης. Ο Χάρης Σταυρακάκης είναι ο βασικός μου συνεργάτης με τον οποίο δουλέψαμε το project από την αρχή του και θα παίξει πιάνο και ακορντεόν. Ο Βασίλης Μπαρμπαρίγος ανέλαβε να μας ντύσει και να επιμεληθεί τη σκηνή.
Ποιό τραγούδι του Αττίκ αγαπάτε περισσότερο;
Από τα ελληνικά το αξεπέραστο "Ζητάτε να σας πω", όπως και για πολύ κόσμο. Όμως το πρώτο πρώτο ανέκδοτο ως σήμερα κομμάτι του, το "Malgre tout" ("Παρ' όλ' αυτά") που γράφτηκε το 1907 είναι αυτή την εποχή το αγαπημένο μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου